Eğitim tarihi, insanlığın bilgiye olan tutkusunun en güçlü göstergelerinden biridir. Bugün “üniversite” dediğimiz kurumlar, yüzyıllar boyunca gelişerek modern bilim dünyasının temellerini oluşturmuş. Peki, dünyanın ilk üniversitesi hangisidir? Bu sorunun yanıtı bizi 9. yüzyıla, Fas’ın tarihi kenti Fas (Fez)’e götürür. Burada yer alan El-Karaviyyin Üniversitesi (Al-Qarawiyyin), UNESCO ve Guinness Dünya Rekorları tarafından hâlen faaliyet gösteren dünyanın en eski üniversitesi olarak kabul edilmekte.
859 Yılında Kurulan Bilim Yuvası
El-Karaviyyin Üniversitesi, 859 yılında vizyoner bir kadın olan Fatima el-Fihri tarafından kurulmuştur. Tunus’tan Fas’a göç eden varlıklı bir ailenin kızı olan Fatima el-Fihri, babasından kalan mirası eğitime adamak istemiş ve Fez şehrinde hem cami hem de medrese olarak hizmet verecek bir kurum inşa ettirmiş. Başlangıçta dini ilimler ağırlıklı eğitim veren El-Karaviyyin, zamanla matematik, astronomi, tıp, felsefe ve dil bilimleri gibi alanlarda da dersler vererek geniş bir akademik yelpazeye ulaşmış.
Avrupa Üniversitelerine İlham Kaynağı Oldu
El-Karaviyyin Üniversitesi, yalnızca İslam dünyasında değil, Avrupa’da da eğitim sistemlerinin şekillenmesine katkı sağlamış. Orta Çağ’da İspanya üzerinden Avrupa’ya ulaşan İslami bilim mirası, Bologna, Oxford ve Sorbonne gibi köklü üniversitelere ilham vermiş. Bu nedenle El-Karaviyyin, hem Doğu hem Batı eğitim geleneği için kritik bir köprü işlevi görür.
Bugünkü Konumu ve Önemi
Günümüzde El-Karaviyyin Üniversitesi hâlen aktiftir ve Fas Eğitim Bakanlığı’nın yanı sıra dini otoriteler tarafından da desteklenmektedir. Modern eğitimle geleneksel İslami ilimleri bir araya getiren müfredatı, onu eşsiz kılar. Ayrıca mimari açıdan da dikkat çekici olan kampüs, İslam sanatının en güzel örneklerinden birine ev sahipliği yapar.
Neden Önemlidir?
- Kesintisiz Eğitim: 1160 yılı aşkın süredir faaliyet göstererek dünyanın en uzun soluklu eğitim kurumlarından biridir.
- Kadın Kuruculuğu: Tarihte bir kadının eğitime yaptığı en önemli yatırımlardan birinin simgesidir.
- Bilgi Köprüsü: Hem İslam dünyasına hem Avrupa’ya bilimsel katkılar sunmuştur.
Bugün bildiğimiz anlamda modern üniversitelerin temelleri El-Karaviyyin’de atıldı. Eğitim ve bilimin evrensel değerini anlamak için bu tarihi kurumun hikâyesi ilham verici bir örnek.
